80 χρόνια Κερατσίνι!!!!

Ο Δήμος Κερατσινίου-Δραπετσώνας είναι συνυφασμένος με τη λέξη προσφυγιά.

Κατά το μύθο, πρόσφυγας, από τους ελάχιστους διασωθέντες του Τρωϊκού πολέμου,   ήταν ο πρώτος κάτοικος Θυμοίτης ή Θυμαίτης,  ο οποίος ίδρυσε την αρχαία κώμη των Θυμαιταδών. Κατά  την αρχαιότητα  στο Κερατσίνι, κοντά στον σημερινό ναό του Αγίου Γεωργίου υπήρχε το τέμενος του Ηρακλέους - δηλαδή το ιερό του Ηρακλέους - όπου γινόντουσαν λαμπρές γιορτές και από αυτό το γεγονός πήρε το όνομα κι  ο σημερινός λιμήν  Ηρακλέους – Αγίου Γεωργίου Κερατσινίου.

Από τα μεγαλύτερα γεγονότα της περιοχής κατά την αρχαιότητα, είναι η ναυμαχία της Σαλαμίνας την 20 Σεπτεμβρίου του 480 π.Χ. που έγινε στον δίαυλο μεταξύ Σαλαμίνας και Κερατσινίου. Σε σπηλιές του Κερατσινίου και άλλα απόκρυφα μέρη βρήκαν καταφύγιο όσοι Πέρσες σώθηκαν από την οργή των Ελλήνων. Στους λόφους του Ικονίου, πάνω  από τον Κερατόπυργο  είχε στήσει το   παρατηρητήριό  του  ο Ξέρξης.  Εκεί  υπάρχει   σήμερα ισόπεδος βράχος που ονομάζεται « Ξέρξης».

Είναι άγνωστη η ιστορία του Δήμου μας κατά την ρωμαϊκή και βυζαντινή περίοδο. Εικάζεται ότι με την άλωση της Αθήνας από το Σύλλα  και με την ολοκληρωτική καταστροφή του Πειραιά,  καταστράφηκαν και οι γύρω Δήμοι. Στα  δε βυζαντινά χρόνια, οι Βενετοί και μετά οι Φλωρεντίνιοι, χρησιμοποιούσαν  τους όρμους του λιμανιού ως μικρά εμπορικά λιμάνια.

Το 1703 εμφανίζονται τα πρώτα οθωμανικά έγγραφα που αναφέρονται σε αγοροπωλησίες γης στο «Τζερατσίνι» ή « Τσερατσίνι» οπότε συμπεραίνουμε ότι ήδη από  τον 17^ο αιώνα υπήρχε οικισμός με αυτό το όνομα. 

Στα χρόνια της επανάστασης του 1821, και συγκεκριμένα το Φεβρουάριο του 1827, ο Καραϊσκάκης Αρχιστράτηγος πλέον, πήρε εντολή από την Κυβέρνηση να βοηθήσει στη μάχη  της Αθήνας, εναντίον του Κιουταχή που πολιορκούσε την Ακρόπολη. Ο Αρχιστράτηγος έφθασε στην Ελευσίνα και από εκεί στις  2 Μαρτίου, στρατοπέδευσε   στο Κερατσίνι να οργανώσει την άμυνά του. Οχυρώθηκε στα Ταμπούρια και στον όρμο Φωρών. Στις 4 Μαρτίου με ένα ευφυέστατο στρατιωτικό ελιγμό και με την βοήθεια στολίσκου των  νήσων απέκρουσε επίθεση 3000 πεζών και 480 ιππέων του Κιουταχή και  στη μεγάλη μάχη του Φαλήρου πολεμώντας γενναία, τραυματίστηκε θανάσιμα.

Η πόλη καταστράφηκε από τον Κιουταχή Πασά και έμεινε έρημη ως το 1836, ενώ  από το 1840 η περιοχή με το όνομα πλέον Νέο Χωριό Κερατσινίου, υπάγονταν στο Δήμο Αθηναίων.

Κατά τον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο το Κερατσίνι κατελήφθη στις 26 Οκτωβρίου 1916 από τον Γάλλο  ναύαρχο Νταρτί ντι Φουρνέ, για να είναι αγκυροβόλιο του στόλου του αλλά και για να φυλαχτεί ο Ελληνικός   στόλος που είχε κατασχεθεί, σαν εγγύηση για την εφαρμογή των συμφωνιών μεταξύ του Βασιλέως   Κωνσταντίου και του Γάλλου βουλευτή Πωλ Μπεζέ, ιδίως σε ό,τι αφορούσε την παράδοση των  όπλων.

Η πόλη που δυο φορές πήρε το δρόμο της προσφυγιάς (μία κατά τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, και την άλλη στη μάχη της Αθήνας με τον Κιουταχή), άνοιξε την αγκαλιά της να υποδεχθεί τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής καταστροφής μετά το 1922.                                                                 Οι Κερατσινιώτες πρόσφυγες  έχτισαν τη ζωή τους κυριολεκτικά από την αρχή.            Με τα ίδια τους τα χέρια. Στο  πατημένο χώμα φύτεψαν γιασεμιά, έγιναν παντρολογήματα και έπαιξαν παιδιά μέσα στη σκόνη.  Παρά τις αντιξοότητες δημιούργησαν εμπόριο, έφεραν τον πολιτισμό των πατρίδων τους μαζί με τα πατροπαράδοτα κειμήλια, έχτισαν εκκλησιές να βάλουν τις θαυματουργές εικόνες τους, σχολεία για τα παιδιά τους, αφύπνισαν τους γηγενείς συμπαρασύροντάς τους στη διεκδίκηση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης. Από τότε η επίσημη πολιτεία θα παίξει ανασταλτικό ρόλο στην εξέλιξη της πόλης.

Της φόρτωσε τον καημό του  φουγάρου της ΔΕΗ, τη σκόνη από τα λιπάσματα,  τη βρώμα της χωματερής, της χαβούζας  και της  Ιχθυόσκαλας, τις κλεμμένες παραλίες από τον ΟΛΠ και τις δεξαμενές πετρελαίου στον ορίζοντα, της κάρφωσε το νεκροταφείο της Ανάστασης.  Αγνοώντας τις ανάγκες των συμπολιτών μας, σχεδίασαν χωρίς εμάς το μέλλον της πόλης μας. Όμως οι κάτοικοι της περιοχής μας, δεν άφησαν να τους κλέψουν τη ζωή τους. Συμμετείχαν στις συλλογικότητες,  μοιράζονταν λύπες και χαρές, άφηναν διάπλατη την πόρτα τους στις γειτονιές,  ολάνυχτη την πόρτα της καρδιάς τους. Σαντορινιοί, Κρήτες,  Καρπάθιοι, Μικρασιάτες, και Πόντιοι, στάθηκαν  αληθινοί ήρωες της καθημερινότητας. Εργατικοί, φιλότιμοι και μερακλήδες, κατέστησαν σταδιακά το Κερατσίνι εργατικό συνοικισμό ο οποίος με αξιώσεις άρχισε να αποκτά υπόσταση στο Δήμο Πειραιά.                                                                               

Οι πρόσφυγες έδωσαν στο Δήμο μας το όνομα του προστάτη τους και η πόλη πήρε το όνομα του Αγίου Γεωργίου. Στις 29 Ιανουαρίου 1934, η κοινότητα Αγίου Γεωργίου Κερατσινίου συγχωνεύτηκε με το Δήμο Ταμπουρίων  που περιελάμβανε τους συνοικισμούς Αμφιάλης, Ανάληψης, και Ευγένειας και απετέλεσαν νέο οργανισμό με την ονομασία Δήμος Αγίου Γεωργίου Κερατσινίου. Το 1948 μετονομάστηκε σε Δήμο Κερατσινίου.

Το τοπωνύμιο Κερατσίνι προέρχεται από την παραφθορά του αρχαίου τοπωνυμίου Κέρας, με την προσθήκη του επωνύμου του κτηματία της περιοχής Τζίνη. Με τον τύπο Κερατζίνι ή Τσερατζίνι απαντάται για πρώτη φορά επί τουρκοκρατίας. Κέρας, ονομαζόταν στην αρχαιότητα η δυτική πλευρά του λιμένος Ηρακλέους, ο σημερινός Κερατόπυργος, μπροστά στο Νέο Ικόνιο, όπου κατοικούν πρόσφυγες από την   Μικρά    Ασία. Λέγεται  ακόμη ότι το Κερατσίνι πήρε  το όνομά  του   από τις πολλές κερατιές (χαρουπιές)  που υπήρχαν εκεί.

 Σ΄ αυτόν τον τόπο, η θάλασσα μας έφερε νέους πολιτισμούς που μπολιάσαμε και άνθησαν. Το 1923 ιδρύθηκε ο πρώτος σύλλογος Ποντίων στην Ελλάδα με έδρα τη Δραπετσώνα και σιγά σιγά, και άλλοι πολιτιστικοί  σύλλογοι από πρόσφυγες συνομιλούν με όλους τους εθνικοτοπικούς, με χορούς, με γεύσεις, με ήθη και έθιμα.  Εδώ από τα Ταμπούρια του μεσοπολέμου πέρασαν όλοι  οι ρεμπέτες και έστησαν νταραβέρι  στους προσφυγικούς καταυλισμούς, εδώ  έπαιξε τα ντουζένια και τα καραντουζένια του ο Μάρκος, εδώ δημιούργησε με τον  Δελιά,  τον Μπάτη και τον Παγιουμτζή την  ξακουστή «Τετράς του Πειραιά». Στο πλάι της Ανάστασης, στην ταβέρνα από ξύλα του Κωνσταντόπουλου, ανέβηκαν για πρώτη φορά στο πάλκο και έκαψαν καρδιές.

Εργάτες μέσα σε παράγκες και μετά στα πέτρινα προσφυγικά, τραγούδησαν άγγιξαν τη γη χορεύοντας, σήκωσαν το κεφάλι ψηλά και γλέντησαν. Εργάτες κολυμπούσαν  στην παραλία του Κερατσινίου, έπαιζαν μπάλα στις αλάνες, έβλεπαν τις ασπρόμαυρες ταινίες στα θερινά και χειμωνιάτικα σινεμά στην Αμφιάλη, στα Ταμπούρια και στην Ευγένεια. Η Κυριακή ήταν αφιερωμένη  στα γήπεδα να ευχαριστηθούν τις τοπικές ομάδες τους ή να κατεβαίνουν σαν ορμητικό ποτάμι στο Φάληρο να δουν  τον ολυμπιακό. Και από Δευτέρα πάλι στη δουλειά στα εργοστάσια στο Κερατσίνι ή στον Πειραιά. Αλλά και στο Πέραμα στα ναυπηγεία και στους ταρσανάδες. Γιατί   κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930, στη βιομηχανική ζώνη που ουσιαστικά εκτεινόταν από τον Πειραιά μέχρι και το Πέραμα, βρισκόταν συγκεντρωμένη η βαριά βιομηχανία ολόκληρης της χώρας και συνεχώς ζητούσαν εργάτες.Στο Κερατσίνι ειδικά υπήρχαν εκτός από το θερμοηλεκτρικό εργοστάσιο της αγγλικής POWER,  οι εγκαταστάσεις τσιμέντων της ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ, όπου κατέληγαν μετά από εναέρια διαδρομή 3 χλμ. τα βαγονέτα με τα πετρώματα από τα νταμάρια του Ζουγανέλη στο λόφο του Σελεπίτσαρι. Υπήρχε ακόμη η Εταιρεία Λιπασμάτων, που απασχολούσε περίπου 5.000 εργαζομένους, το εργοστάσιο ναφθαλίνης ΝΑΦΘΑ, το ναυπηγείο του Βασιλειάδη, οι Μύλοι του Αγίου Γεωργίου, το μεγάλο στρατιωτικό εργοστάσιο κατασκευής στρατιωτικών στολών ΚΟΠΗ με 2.000 εργαζομένους, μονάδες υφαντουργίας κ.λ.π.                                                             

Σ΄αυτό θα πρέπει να συνυπολογίσουμε και έναν ικανό αριθμό μικρότερων αλλά σημαντικών μονάδων, όπως τα σαπουνάδικα, τα ταμπάκικα, τα γυαλάδικα, τα γυψάδικα και τα μικρά υφαντήρια χαλιών. Φυσικό είναι μια τέτοια εργατούπολη να συμμετέχει σε όλους τους εργατικούς αγώνες.                                                                                                              

Αλλά και  στους εθνικούς αγώνες το Κερατσίνι έδωσε το παρόν. Θρήνησε πολλούς νεκρούς στο Αλβανικό μέτωπο, βομβαρδίστηκε και έχασε πολλούς από την πείνα κατά την διάρκεια της κατοχής, ενώ  πολλοί συμμετείχαν στην Εθνική αντίσταση. Η οργάνωση του  ΕΑΜ ήταν μαζί με αυτή της Κοκκινιάς, μία από τις μεγαλύτερες και μαζικότερες του Πειραιά. Και ήταν έδρα του 6^ου Ανεξάρτητου Συντάγματος του εφεδρικού ΕΛΛΑΣ.

Τα χαράματα της 13^ης Οκτωβρίου, 3 λόχοι  του ΕΛΑΣ κάπου 60-70 αγωνιστές έδωσαν σκληρή μάχη με τους Γερμανούς για να αποτραπεί η ανατίναξη του εργοστασίου που προγραμμάτιζαν οι Γερμανοί φεύγοντας. Το εργοστάσιο συνέχισε να δίνει ρεύμα σε Αθήνα και Πειραιά, αλλά 11   παλληκάρια άφησαν το αίμα τους  να ποτίσει το χώμα της ελεύθερης πια πατρίδα μας. Ο λαός του Κερατσινίου οποίος είχε ήδη δώσει μεγάλους αγώνες για  το δίκιο της πόλης του και που συμμετείχε σε κάθε μεγάλο εθνικό αγώνα, συνέχισε να αγωνίζεται και κατά την διάρκεια της δικτατορίας. Με φυλακές, παρακολουθήσεις από την ασφάλεια, ενώ πολλοί πήγαν εξορία για τα πολιτικά τους φρονήματα. Πολλοί από τους αγωνιστές πρωτοστάτησαν και στην αυτοδιοίκηση τα χρόνια της μεταπολίτευσης.

Φέτος ο Δήμος μας κλείνει τα 80 χρόνια.

Είμαστε στην εποχή του μνημονίου,  γεμάτοι ανασφάλεια, με σημαδεμένες τις αρχές και τις αξίες μας. Όμως ας το δούμε όλοι σαν μια αφορμή να ονειρευτούμε όσα δεν έγιναν ποτέ, και που κλείσαμε στη καρδιά μας για πάντα με ένα μινόρε της αυγής.  Να αναγνωρίσουμε το  νέο κύκλο που  ανοίγει η ιστορία, να κοιτάξουμε τους νέους ανθρώπους που  έρχονται να ξανατραγουδήσουν τα τραγούδια μας, να μυρίσουν τα αμάραντα γιασεμιά  να γράψουν τη δική τους ιστορία στο μέλλον της πόλης μας.