Αττίλας ΙΙ: Το τελευταίο κεφάλαιο της Κυπριακής Τραγωδίας

Στις 14 Αυγούστου του 1974 ξεκίνησε η δεύτερη Τουρκική εισβολή στην Κύπρο που θα μείνει στην ιστορία ως «Αττίλας 2». Μετά την πρώτη εισβολή στη Κύπρο (Αττίλας 1) και την απόφαση για κατάπαυση του πυρός, το Κυπριακό ζήτημα εξελίσσεται σε ένα διπλωματικό πεδίο. Οι τελευταίες «ειρηνευτικές» συνομιλίες μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας και Βρετανίας πραγματοποιήθηκαν στις 11 Αυγούστου του 1974. Μετά από τρεις ημέρες και αφού οι διαπραγματεύσεις απέτυχαν, γράφεται το τελευταίο κεφάλαιο της Κυπριακής τραγωδίας. 14 Αυγούστου του 1974 οι Τούρκοι ξεκινούν το δεύτερο σχέδιο εισβολής στη Κύπρο. Ο «Αττίλας 2» μόλις είχε αρχίσει.

Οι Τούρκοι από τον «Αττίλα 1» κατέχουν περίπου το 8% του κυπριακού εδάφους. Έχοντας στο μυαλό τους τη δεύτερη εισβολή έχουν συγκεντρώσει στο νησί 40.000 στρατιώτες, 300 άρματα μάχης και 1.000 οχήματα μεταφοράς προσωπικού. Επιπλέον η ισχυρή Τουρκική αεροπορία δίνει ένα ολοκληρωτικό στρατιωτικό πλεονέκτημα.

Λίγο πριν ξημερώσει περίπου στις 5.15 ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής ειδοποιείται ότι στην Κύπρο έχει αρχίσει ο «Αττίλας 2». Ο Καραμανλής γνωρίζει την αδυναμία της Ελλάδας να υπερασπιστεί στρατιωτικά την Κύπρο. Μόνη κίνηση αντίδρασής που ήλπιζε ότι θα λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης αλλά και ταυτόχρονα εξέφραζε την απογοήτευσή του για την στάση που κράτησαν οι Αμερικανοί και η Βορειοαντλαντική Συμμαχία στις διαπραγματεύσεις ήταν να αποχωρήσει από το ΝΑΤΟ

«Ο πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής έδωσεν εντολήν όπως αι ελληνικαί ένοπλαι δυνάμεις αποσυρθούν από την συμμαχίαν του ΝΑΤΟ. Η Ελλάς θέλει παραμείνει μέλος της συμμαχίας μόνον ως προς το πολιτικό μέρος αυτής» ανέφερε η ανακοίνωση.

Τα γεγονότα εκτυλίχθηκαν με πολύ γρήγορο ρυθμό. Με την Ελλάδα σε ρόλο παρατηρητή, η Κύπρος αφήνεται στο έλεος των τουρκικών διαθέσεων. Ο Τούρκοι προελαύνουν για δύο ημέρες, μέχρι να αποφασισθεί η κατάπαυση του πυρός (16 Αυγούστου). Η Τουρκική αεροπορία βομβαρδίζει Λευκωσία, Αμμόχωστο και άλλες περιοχές. Τουρκικά άρματα και ισχυρές δυνάμεις πεζικού αρχίζουν να κινούνται από Λευκωσία προς Αμμόχωστο, στα ανατολικά, και προς Λεύκα-Λιμνίτη, στα δυτικά. Στις 15 Αυγούστου, οι ορδές του «Αττίλα» μπαίνουν στην Αμμόχωστο. Στις 16 Αυγούστου καταλαμβάνεται η Μόρφου και ο «Αττίλας 2» ολοκληρώνεται.

Μέσα σε 48 ώρες οι Τούρκοι παίρνουν στην κατοχή τους το 36,4% του νησιού, εξοντώνοντας περίπου 3.500 Ελληνοκύπριους και προκαλώντας 200.000 πρόσφυγες. Ταυτόχρονα δημιουργείται και η τελική γραμμή του «αίσχους» που μέχρι σήμερα κρατάει διχοτομημένη την Κύπρο.

Στις 3.30 τα χαράματα της 14ης του Αυγούστου 1974 τελειώνουν με πλήρη αποτυχία στη Γενεύη οι τριμερείς διαπραγματεύσεις (Ελλάδας, Τουρκίας, Βρετανίας) για την κατάσταση στην Κύπρο και το κυπριακό πρόβλημα. Μία ώρα αργότερα, τα τουρκικά αεροσκάφη βομβαρδίζουν Λευκωσία, Αμμόχωστο και άλλα σημεία της Κύπρου. Ο «Αττίλας 2» είχε ξεκινήσει. Από το μεσημέρι της 14ης του Αυγούστου, τουρκικά άρματα και ισχυρές δυνάμεις πεζικού αρχίζουν να κινούνται από Λευκωσία προς Αμμόχωστο, στα ανατολικά, και προς Λεύκα-Λιμνίτη, στα δυτικά.

Η ΕΑΡΙΝΗ ΕΠΙΘΕΣΗ

Ενώ η διεθνής κοινότητα άκουγε το όχι της Κυβέρνησης Ετσεβίτ στις συνομιλίες της Γενεύης, η επίθεση των Τουρκικών Στρατευμάτων ξεκίνησε τις πρώτες ώρες της 14ης Αυγούστου με κινήσεις προώθησης δυτικά της Κερύνειας προς τα χωριά Μπέλαπαϊς καθώς και προς τον οδικό άξονα Λευκωσίας - Μόρφου.

Μάχες μεταξύ των Ελληνοκυπριακών Δυνάμεων - με συμμετοχή Ελλαδικών δυνάμεων καθώς και των μεραρχιών που είχαν καταφτάσει στο νησί από την Μερσίνα και τα Άδανα δημιούργησαν πολλές καταστροφές αλλά και νεκρούς.

ΚΕΡΥΝΕΙΑ

Η περιοχή της Κερύνειας ελεγχόταν πλήρως από τον Στρατό ενώ οι Τουρκοκυπριακές υπηρεσίες αρωγής άρχισαν να καθαρίζουν τους δρόμους, να δημιουργούν τάφους για τους εκατοντάδες νεκρούς Ελληνοκυπρίους και Ελλαδίτες πεσόντες ενώ οι κάτοικοι της Πόλης βρισκόντουσαν στο ξενοδοχείο Ντόουμ - πάνω από 1.028 άτομα τα οποία από τις 24 Ιουλίου κατέφυγαν στο ξενοδοχείο το οποίο άτυπα άρχισε να λειτουργεί σαν χώρος υποδοχής κρατουμένων αλλά και πολιτών που κατέφευγαν εκεί για να γλιτώσουν τα έκτακτα στρατοδικεία καθώς και τα μέτρα περιορισμού των κατοίκων στα σπίτια τους.

ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ

Η Αμμόχωστος αν και δεν αποτέλεσε ποτέ πραγματικό στόχο των δυνάμεων εισβολής έγινε ο εύκολος στόχος από την στιγμή που οι κάτοικοι της την είχαν εγκαταλείψει.

Η Λευκωσία στις φλόγες από τις βόμβες των τουρκικών αεροσκαφών στις 14 του Αυγούστου 1974

Στις 3.30 τα χαράματα της 14ης του Αυγούστου 1974 τελειώνουν με πλήρη αποτυχία στη Γενεύη οι τριμερείς διαπραγματεύσεις (Ελλάδας, Τουρκίας, Βρετανίας) για την κατάσταση στην Κύπρο και το κυπριακό πρόβλημα. Μία ώρα αργότερα, τα τουρκικά αεροσκάφη βομβαρδίζουν Λευκωσία, Αμμόχωστο και άλλα σημεία της Κύπρου. Ο «Αττίλας 2» είχε ξεκινήσει. Από το μεσημέρι της 14ης του Αυγούστου, τουρκικά άρματα και ισχυρές δυνάμεις πεζικού αρχίζουν να κινούνται από Λευκωσία προς Αμμόχωστο, στα ανατολικά, και προς Λεύκα-Λιμνίτη, στα δυτικά. Το Πολεμικό Συμβούλιο, που συνεδριάζει στις 6 τα χαράματα υπό την προεδρία του Καραμανλή στην Αθήνα, διαπιστώνει την τραγική αδυναμία της Ελλάδας να συνδράμει στρατιωτικά την Κύπρο και έτσι οι ελληνικές αντιδράσεις περιορίζονται στο διπλωματικό τομέα. Μέχρι το βράδυ, η ελληνοκυπριακή αντίσταση έχει ουσιαστικά καταρρεύσει και τα οχυρά εγκαταλείπονται. Στις 15 του Αυγούστου, τα στρατεύματα του «Αττίλα» μπαίνουν στην Αμμόχωστο, στις 16 του Αυγούστου ο «Αττίλας 2» ολοκληρώνεται με την κατάληψη της Μόρφου, ενώ η κυβέρνηση Κληρίδη μεταφέρεται πρόσκαιρα στη Λεμεσό, φοβούμενη ότι επίκειται κατάληψη της Λευκωσίας. Οι Τούρκοι, έχοντας πετύχει τους στρατιωτικούς τους σκοπούς, δέχονται κατάπαυση του πυρός στις 6 το απόγευμα της 16ης του Αυγούστου 1974. Ήδη κατείχαν το 36,4% του κυπριακού εδάφους. Περίπου 2.000 Έλληνες και Ελληνοκύπριοι είχαν σκοτωθεί, πάνω από 1.600 ήταν οι αγνοούμενοι και 200.000 ήταν οι ξεριζωμένοι πρόσφυγες. Η κυβέρνηση Καραμανλή στην Αθήνα αμέσως μετά το ναυάγιο των διαπραγματεύσεων στη Γενεύη, όπου οι Αμερικανοί έδειξαν να ρίχνουν το βάρος τους υπέρ της Τουρκίας, διαπιστώνει ότι βρίσκεται μεταξύ «σφύρας και άκμονος». Από τη μια βλέπει ότι οι «σύμμαχοί» της όχι μόνο δε συμμερίζονται τις θέσεις της, αλλά, αντίθετα, ενισχύουν με τη στάση τους εισβολείς. Από την άλλη, οι λαϊκές αντιδράσεις μεγαλώνουν στην Ελλάδα, όπου πλέον όλοι γνωρίζουν ότι πίσω από το πραξικόπημα στην Κύπρο και την τουρκική εισβολή είναι το ΝΑΤΟ και η μόνιμη επιδίωξη των ΗΠΑ και της Βρετανίας για τη «ΝΑΤΟποίηση» του νησιού. Μπροστά σ' αυτή την κατάσταση ο Κ. Καραμανλής, το πρωί της 14ης του Αυγούστου, ανακοινώνει την αποχώρηση της Ελλάδας από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Ήταν ένας ελιγμός υπό το βάρος της λαϊκής πίεσης, με τον οποίο ωστόσο επιβεβαιωνόταν περίτρανα ο ρόλος της «Συμμαχίας» τόσο στα όσα προηγήθηκαν, όσο και στο συνεχιζόμενο έγκλημα κατά της Κύπρου.

Η πολιορκία της Αμμοχώστου (περιοχής Βαρωσίων που άδειασε στις 15 Αυγούστου 1974. Στην πρώτη φωτο η πυρκαγιά που καταστρέφει σπίτια και ξενοδοχεία από τις βόμβες καθώς και ο βομβαρδισμός στις 16 Αυγούστου 1974 όταν η πόλη καταλαμβάνεται -εκτός αρχικού σχεδιασμού από τους Εισβολείς.

Μετά τις 11 το πρωί, με την ασφυκτική πίεση των τουρκικών αρμάτων μάχης, τις βολές των όλμων και το σφυροκόπημα των αεροπλάνων, σπάζει η γραμμή του μετώπου στη Μια Μηλιά και οι εναπομείνασες δυνάμεις της Εθνοφρουράς και της ΕΛΔΥΚ υποχωρούν ανατολικά προς την Κυθρέα. Οι Τούρκοι προελαύνουν προς την Άσσια και εκεί σταματούν, ενώ άρματα μάχης από το κέντρο του μετώπουπροχωρούν ανεμπόδιστα προς το Τζιά(δ)ος και το Βαρώσι για να συνενώσουν το θύλακα της Λευκωσίας με την τουρκική συνοικία της Αμμοχώστου. Οι άνδρες της Εθνικής Φρουράς που υποχωρούν και προσπαθούν να σωθούν ή να ανασυνταχτούν προς Παλαίκυθρο, Νέο Χωριό και Κυθρέα διασταυρώνονται με τουρκικά άρματα μάχης, που εξορμούν προς δύο κατευθύνσεις, το Νέο Χωριό (κύριος δρόμος Λευκωσίας - Αμμοχώστου) και προς το χωριό Τύμπου (που υπήρχε δίαυλος προσγείωσης). Ο πληθυσμός στηριζόταν στις συγκεχυμένες ανακοινώσεις του Κρατικού Ραδιοφώνου ‘Αι ημέτεραι δυνάμεις, αμυνόμεναι του πατρίου εδάφους, αναδιπλούνται ομαλώς...’, ενώ το Αγγλικό ΒΒC μετέδιδε ότι οι Τούρκοι είχαν ήδη φτάσει στην Αμμόχωστο”.

«Η είσοδος των Τουρκικών Δυνάμεων στην περιοχή της Αμμοχώστου επιβεβαιώνει πως η πόλη είχε αδειάσει από τον Ελληνικό και ξένο (τουρίστες) πληθυσμό, ενώ σχεδόν τα πάντα είχαν εγκαταλειφτεί με την ελπίδα να επιστρέψουν όταν κοπάσει η κατάσταση. Η περίκλειστη περιοχή των Βαρωσίων αν και είχε αποφασιστεί να εποικιστεί τελικά εγκαταλείφτηκε υπό τον έλεγχο του ΟΗΕ και της UNFICYP.

Στις 17.30′ της 14/8/1974 τα πρώτα τουρκικά τμήματα εισέρχονται στον τουρκοκυπριακό τομέα της παλαιάς πόλης της Αμμοχώστου. Η νέα (ελληνοκυπριακή) πόλη δεν ήταν στα επιχειρησιακά τους σχέδια να την καταλάβουν και σταμάτησαν στις παρυφές της. Αυτή όμως είχε εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους της, με αποτέλεσμα οι Τούρκοι στρατιώτες να την καταλάβουν, μετά την πάροδο 24 ωρών, το απόγευμα της 15ης του μηνός. Στην αντίθετη πλευρά του νησιού, η 28η μεραρχία πεζικού του τουρκικού στρατού προήλαυνε, συναντώντας επίσης μηδαμινή αντίσταση προς τη Μόρφου. Η προέλαση εξελισσόταν με εξαιρετικά αργούς ρυθμούς, προκειμένου οι Ελληνοκύπριοι κάτοικοι των περιοχών αυτών να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και έτσι να «εκκαθαριστεί» η υπό κατάληψη περιοχή. Το μοναδικό σημείο πραγματικής αντίστασης σημειώθηκε στα δυτικά της Λευκωσίας, στον Άγιο Παύλο, από την Ελληνική Sύναμη Κύπρου (ΕΛΔΥΚ) και μονάδες της Εθνικής Φρουράς.

Η κατάσταση στις ελληνικές/ελληνοκυπριακές δυνάμεις ήταν τραγική. Ο τότε επικεφαλής της Εθνικής Φρουράς πραξικοπηματίας ταξίαρχος Γεωργίτσης με αναφορά του αμέσως μετά το τέλος του «Αττίλα-1», στις 29/7/1974, προς το Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων στην Αθήνα, σημείωνε ότι «οι μονάδες έχουν φθάσει εις τα όρια αποσυνθέσεως, παρουσιάστηκαν σοβαρά κρούσματα αυτοδιαλύσεως μονάδων προσλαμβάνοντα μορφήν ανταρσίας».

Στις 04.55′ της 14/8/1974, μιάμιση ώρα μετά το ηθελημένο από πλευράς Τουρκίας ναυάγιο των ειρηνευτικών συνομιλιών της Γενεύης, η τουρκική Πολεμική Αεροπορία άρχισε τις επιδρομές της στην Κύπρο, χρησιμοποιώντας μεταξύ άλλων και βόμβες ναπάλμ εναντίον μη στρατιωτικών στόχων, όπως ήταν σχολεία και νοσοκομεία, μέχρι τις 9 το πρωί, οπότε ξεκίνησε η εξόρμηση της 39ης Μεραρχίας από το Κιόνελι στα ανατολικά προς την Αμμόχωστο, επί δύο αξόνων, χωρίς ουσιαστικά καμία αντίσταση, αφού οι Ελληνοκύπριοι πέταγαν τα όπλα τους και φορούσαν πολιτικά για να μην συλληφθούν αιχμάλωτοι ένστολοι.

«Η Αμμόχωστος στις 01/09/1974. Κύριο χαρακτηριστικό του «Αττίλα-2», που τον διακρίνει ουσιαστικά από τον «Αττίλα-1», ήταν η πρόθεση των Τούρκων όχι τόσο να καταλάβουν περισσότερο έδαφος, όσο να «εκκαθαρίσουν» το ήδη κατεχόμενο, ή όσο θα αποκτούσαν επιπλέον κατά την προέλαση των δυνάμεών τους, έδαφος, διώχνοντας από αυτό τους Ελληνοκυπρίους ως πρόσφυγες προς το νότο είτε εκτελώντας όσους επέμεναν να παραμείνουν στις πατρογονικές εστίες τους.

Τυπικά, η απόσταση Λευκωσίας- Αμμοχώστου θα μπορούσε να καλυφθεί από τις τουρκικές δυνάμεις εντός ελαχίστων ωρών. Αντ’ αυτού όμως η τουρκική προέλαση καθυστερούσε χαρακτηριστικά και χωρίς ιδιαίτερο λόγο, δίνοντας έτσι το δικαίωμα στους Ελληνοκύπριους κατοίκους της πόλης και της έμπροσθεν αυτής εύφορης πεδιάδας να φεύγουν πανικόβλητοι κουβαλώντας ό,τι εκ  των υπαρχόντων τους μπορούσαν προς το νότο και την προσφυγιά.